Turkiga oo Bilaabay Dhismaha 'Saldhigga Hawada Sare' ee Soomaaliya, Kana Horyimid Aqoonsiga Israel ee Somaliland
Erdogan: "Ilaalinta midnimada iyo bedqabka Soomaaliya waa mudnaantayada kowaad"
Madaxweynaha Turkiga Recep Tayyip Erdogan iyo Madaxweynaha Soomaaliya Xasan Sheekh Maxamuud ayaa magaalada Istanbul kusoo gabagabeeyay wadahadallo taariikhi ah oo horseeday isbadallo waaweyn oo dhanka istiraatiijiyadda ah. Labada hoggaamiye ayaa shaaca ka qaaday in xiriirka labada dal uu u gudbay “Waji Cusub,” iyadoo si rasmi ah loogu dhawaaqay in la bilaabay dhismaha Saldhigga Hawada Sare ee Soomaaliya iyo qorshaha qodista shidaalka ee sannadka 2026.
Kulankan ayaa sidoo kale lagu lafaguray xaaladaha cakiran ee Geeska Afrika, gaar ahaan tallaabada ay Israel ku aqoonsatay Somaliland, taas oo Ankara iyo Muqdisho ay si wadajir ah u cambaareeyeen.
Mawqifka Adag ee Laga Qaatay Israel: “Waa Sharci Darro iyo Daandaansi”
Madaxweyne Erdogan ayaa si kulul u weeraray go’aanka xukuumadda Tel Aviv, isagoo sheegay in aqoonsiga Israel ee Somaliland uu yahay mid “baal-marsan sharciga caalamiga ah, lana aqbali karin.”
“Xukuumadda Netanyahu, oo gacmaheedu dhiigga 71,000 oo Falastiiniyiin ah ku wasakheysan yihiin, waxay dooneysaa inay xasillooni darro ka abuurto Geeska Afrika kadib weeraradii Gaza, Lebanon, Yemen, iyo Syria,” ayuu yiri Erdogan.
Wuxuu intaas ku daray in ilaalinta midnimada dhuleed iyo siyaasadeed ee Soomaaliya ay tahay “mudnaanta koowaad” ee Turkiga. Erdogan ayaa xusay in dalalka Masar, Sacuudiga, Midowga Yurub, Jaamacadda Carabta iyo Ururka Iskaashiga Islaamka ay dhammaantood diideen tallaabada Israel. Sidoo kale, wuxuu soo dhaweeyay bayaankii kasoo baxay Madaxweynaha Mareykanka Donald Trump ee ku aaddanaa nabadda gobolka.
Madaxweyne Xasan Sheekh Maxamuud ayaa dhankiisa tallaabada Israel ku tilmaamay "xadgudub qaawan" oo ka dhan ah Axdiga Qaramada Midoobay iyo Midowga Afrika. "Ma aqbali karno mowqifka cadaawadda ku dhisan ee Netanyahu," ayuu yiri madaxweynaha Soomaaliya, isagoo uga mahadceliyay Turkiga sida ay u garab istaageen qaranimada Soomaaliya xilli adag.
Mashruuca Weyn: Dhismaha Saldhigga Hawada Sare oo Bilowday
Qodobka ugu culus ee soo kordhay ayaa ah faahfaahinta laga bixiyay dhismaha Saldhigga Hawada Sare oo Turkigu ka hirgelinayo Soomaaliya. Wasiirka Warshadaha iyo Teknoolojiyadda Turkiga, Mehmet Fatih Kacır, ayaa xaqiijiyay in wejiga koowaad ee dhismaha uu hadda si rasmi ah u bilowday.
Faahfaahinta Mashruuca:
Sababta Soomaaliya: Wasiir Kacır ayaa sheegay in daraasado la sameeyay ay muujiyeen in Soomaaliya ay tahay goobta ugu habboon dhanka farsamada ee laga samayn karo gantaalada hawada sare loo diro, maadaama ay ku taallo Dhul-baraha.
Heerka Dhismaha: Daraasadihii naqshadeynta iyo suuragalnimada waa la dhameystiray, waxaana hadda socda dhismaha kaabayaasha aasaasiga ah.
Bartilmaameedka: Waxaa la qorsheynayaa in gantaalkii ugu horreeyay ee hawada sare laga diro saldhiggan horraanta sannadka 2027.
Faa’iidada: Saldhiggan wuxuu noqon doonaa mashruuc istiraatiiji ah oo il dhaqaale u noqda Turkiga iyo Soomaaliya, isagoo u shaqeyn doona sida garoon diyaaradeed oo kale balse loogu talagalay dayax-gacmeedyada ganacsiga. Wasiirka ayaa mashruucan barbar-dhigay saldhigga caanka ah ee Mareykanka ee 'Cape Canaveral'.
Kacaanka Tamarta: Markabka ‘Çağrı Bey’ iyo Qodista 2026
Madaxweyne Erdogan ayaa shaaciyay guulo waaweyn oo laga gaaray sahminta shidaalka, isagoo bixiyay xog faahfaahsan oo ku saabsan tallaabooyinka xiga:
Natiijada Sahminta: Markabka Oruç Reis ayaa muddo 9 bilood ah sahmin ka waday badda Soomaaliya, isagoo xog kasoo ururiyay aag badeed oo baaxaddiisu dhan tahay 4,465 km². Natiijooyinka horudhaca ah ayaa lagu tilmaamay kuwo “aad u wanaagsan.”
Markab Cusub: Turkiga ayaa soo kordhiyay labo markab oo cusub oo kuwa qodista ah. Markabka koowaad oo loo bixiyay “Çağrı Bey” ayaa si gaar ah loogu qorsheeyay inuu ka hawlgalo xeebaha Soomaaliya si uu u fuliyo qodista shidaalka.
Waqtiga Qodista: Hawlgalka qodista rasmiga ah wuxuu bilaaban doonaa sannadka 2026, tallaabadaas oo la filayo inay wax weyn ka beddesho dhaqaalaha Soomaaliya.
Iskaashiga Amniga iyo Horumarka Siyaasadeed
Dhinaca amniga, labada dal ayaa isku afgartay in la sii laba-jibaaro la dagaalanka argagixisada. Turkiga wuxuu ballanqaaday inuu sii wadi doono tababarada casriga ah ee uu siiyo Ciidanka Xoogga Dalka (SNA) iyadoo la sii marayo xarunta TURKSOM.
Madaxweyne Erdogan ayaa bogaadiyay horumarka laga sameeyay amniga caasimadda, taas oo suurtagelisay in doorashooyinka goleyaasha deegaanka laga qabto gobolka Banaadir 25-kii Disembar, tallaabadaas oo uu ku tilmaamay mid dimuqraadiyad ah oo rajo leh.
Gunaanad: 60 Sano oo Xiriir ah iyo Waji Cusub
Sannadka 2026 ayaa ku beegan sannad-guuradii 60-aad ee xiriirka diblomaasiyadeed ee Turkiga iyo Soomaaliya. Wasiirka Dekedaha iyo Gaadiidka Badda ee Soomaaliya, Cabdiqaadir Maxamed Nuur, ayaa xusay in xiriirka labada dal uu kasoo gudbay heer gargaar bini’aadannimo (2011) uuna u gudbay heer “Iskaashi Istiraatiiji ah” oo dhinacyo badan taabanaya sida; Gaashaandhigga, Tamarta, Hawada Sare, iyo Teknoolojiyadda.
Kulankan Istanbul ayaa farriin adag u diray beesha caalamka iyo daneeyayaasha gobolka, taas oo ah in Turkiga iyo Soomaaliya ay yihiin xulafo aan kala harayn, diiyaarna u ah inay si wadajir ah u waajahaan caqabadaha amni iyo kuwa dhaqaale ee Geeska Afrika.