Maxaad Ka Ogtahay Mushaharka Ugu Yar(Minimu Wage) iyo Sida ay Waddamadu u Kala Horreeyaan?
Mushaharka ugu yari ma aha kaliya tiro sharci ah, ee waa muraayad laga dheehan karo heerka nolosha bulshada.
Mawduuca “Mushaharka Ugu Yar” (Minimum Wage) waa mid ka mid ah tilmaamayaasha ugu muhiimsan ee lagu qiyaaso horumarka bulsho, awoodda dhaqaale, iyo heerka nolosha ee waddan. Waa sharci saamayn toos ah ku leh nolosha malaayiin qof oo shaqaale ah iyo kumanaan shirkadood oo caalamka ah.
Hadaba, waa maxay “Minimum Wage”? Dunidu sidee ayay u kala horreysaa? Maxaase cashar ah oo ku jira kala duwanaanshahaas? Qormadan waxaynu ku eegaynaa xogta rasmiga ah iyo xaqiiqooyinka jira.
1. Waa Maxay Mushaharka Ugu Yar (Minimum Wage)?
Si fudud, Mushaharka Ugu Yar waa sharciga u diidaya shirkadaha iyo loo-shaqeeyayaasha inay shaqaalaha siiyaan lacag ka yar xad cayiman saacaddii ama bishii.
Hadafka sharcigan loo sameeyay ma aha in dadka laga dhigo taajir, balse waa in la sameeyo “Dabaq Dhaqaale” (Economic Floor). Ujeedada ugu weyni waa in laga hortago xad-gudubka shaqaalaha, lana hubiyo in qofka shaqaynaya uu heli karo nolol aasaasi ah oo uu ku dabooli karo baahiyihiisa daruuriga ah sida cuntada, hoyga, iyo caafimaadka.
2. Kala Sarreynta Caalamka: Yaa Bixiya Mushaharka Ugu Badan?
Marka aan eegno xogta Bangiga Adduunka iyo Ururka Shaqaalaha Adduunka (ILO), waddamadu waxay u kala qaybsamaan saddex darajo oo kala duwan marka loo eego lacagta ay bixiyaan:
Hoggaamiyeyaasha Adduunka: Kaalinta koowaad waxaa ku jira dalka Switzerland. Inkastoo aysan lahayn hal mushahar oo qaran, haddana heshiisyada gobollada (Cantons) sida Geneva waxay dhigayaan in saacaddii la bixiyo qiyaastii $27 dollar. Tani waxay ka dhigan tahay in shaqaalaha hoose uu qaadan karo in ka badan $4,300 bishii.
Waxaa ku soo xiga dalka Luxembourg oo ah dalka ugu mushaharka badan Midowga Yurub (qiyaastii $2,600 bishii), iyo dalka Australia oo bixiya qiyaastii $15 ilaa $21 saacaddii iyadoo ku xiran da’da iyo xirfadda.
Halxiraalaha Maraykanka (Dhaqaale Weyn, Mushahar Yar): In kasta oo Maraykanku yahay dalka ugu dhaqaalaha badan dunida (Top GDP), haddana wuxuu galay kaalinta 16-aad dhanka mushaharka ugu yar. Mushaharka Federaalka Maraykanku waa $7.25 saacaddii, heerkaas oo aan wax isbeddel ah lagu samayn tan iyo sanadkii 2009.
Tani waxay abuuraysaa xaalad la yaab leh: Shaqaalaha Maraykanku waxay ka mushahar yar yihiin dhigooda UK, Germany, France, iyo New Zealand, inkastoo dhaqaalaha dalkoodu ka weyn yahay.
Kuwa Ugu Hooseeya: Dhanka kale, dalka Venezuela ayaa ah dalka ugu mushaharka yar dunida sababo la xiriira sicir-barar baahsan iyo burbur dhaqaale, halkaas oo mushaharka bishii uu mararka qaar ka yar yahay $5 dollar. Sidoo kale, dalal badan oo ku yaal Aasiya iyo Afrika mushaharkooda rasmiga ah wuxuu ka hooseeyaa $100 bishii.
3. Sirta Ka Dambaysa: Awoodda Iibsiga (Purchasing Power)
Qodobka ugu muhiimsan ee ay tahay in la fahmo ma aha “Tirada Lacagta,” balse waa “Awoodda Iibsiga” (Purchasing Power).
Tusaale ahaan, haddii shaqaale jooga New York uu qaato $2,000 bishii, laakiin kirada gurigiisu tahay $1,800, lacagtiisu qiimo badan ma laha. Dhanka kale, haddii shaqaale jooga dalka Holland (Netherlands) uu qaato $2,000, laakiin dawladdu ay xakamayso kirada iyo caafimaadka, shaqaalahaas ayaa ka nolol wanaagsan kan Maraykanka.
Sidaas darteed, dalalka horumaray (sida waddamada Scandinavia) xoogga ma saaraan oo kaliya in mushaharka la kordhiyo tiro ahaan, balse waxay xoogga saaraan in Sicir-bararka la xakameeyo si lacagta shaqaaluhu u noqoto mid wax goysa. Waa sababtaas mida keentay in mushahar badan oo ka jira Venezuela uu ka qiimo yar yahay mushahar yar oo ka jira dalalka dhaqaalahoodu degan yahay.
4. Gunaanad: Casharka Dhaqaale
Marka la eego xogtaas, casharka ugu weyn ee soo baxaya waa in mushaharka ugu yar uusan ahayn kaliya tiro lacageed oo sharci lagu qoro. Dalalka guulaystay (sida Switzerland iyo Holland) ma aysan gaarin heerkaas sababtoo ah sharci ay qorteen oo kaliya, balse waxay dhiseen dhaqaale xooggan oo qiimo u yeelay waqtiga iyo muruqa qofka bini’aadamka ah.
Horumarka dhabta ah waa in la isku dheellitiro mushaharka shaqaalaha iyo awoodda suuqa, si loo abuuro bulsho barwaaqo ah oo cadaalad dhaqaale haysata, lagana fogaado sicir-bararka aafeeya nolosha danyarta.