Aqoonsiga Israa’iil, Qorshaha Milatari ee Badda Cas iyo Kacdoonka Caalamiga ah
Taariikhda: 27-ka Disembar, 2025 Xaaladda: Xiisad Juquraafi-Siyaasadeed iyo Isbaheysiyo Cusub.
1. Hordhac: Dhulgariir Siyaasadeed
Taariikhdu markay ahayd 26-ka Disembar 2025, Ra’iisul Wasaaraha Israa’iil Benjamin Netanyahu ayaa si rasmi ah ugu dhawaaqay in dowladdiisu u aqoonsatay “Jamhuuriyadda Somaliland” inay tahay dal madax-bannaan. Tallaabadan ayaa noqotay mid beddeshay miisaanka siyaasadeed ee Geeska Afrika, iyadoo Israa’iil ay qorsheyneyso inay saldhig ka sameysato Badda Cas, halka Caalamka Carabta iyo Afrika ay qaateen mowqif adag oo diidmo ah.
2. Faahfaahinta Heshiiska: Safaarado iyo Iskaashi Toos ah
Xiriirka Israa’iil iyo Somaliland wuxuu u gudbay heer dowladnimo oo buuxda, iyadoo la shaaciyay qodobbo xasaasi ah:
Xiriir Diblomaasiyadeed oo Buuxa: Wasiirka Arrimaha Dibadda Israa’iil, Gideon Sa’ar, ayaa xaqiijiyay in heshiiska uu dhigayo “iskaashi diblomaasiyadeed oo buuxa”, kaas oo ay ku jirto is-dhaafsiga Safiirro iyo furashada Safaarado laga hirgeliyo Hargeysa iyo Tel Aviv.
Wadahadalka Muuqaalka ah (Video Call): Sida lagu xaqiijiyay muuqaal ay baahisay dowladda Israa’iil, waxaa dhacay wadahadal fool-ka-fool ah oo dhexmaray Madaxweyne Cabdiraxmaan Cirro iyo Ra’iisul Wasaare Netanyahu, kaas oo muujinaya xiriir saaxiibtinimo iyo is-afgarad buuxa.
Iskaashiga Dhaqaalaha: Xafiiska Netanyahu ayaa sheegay in Israa’iil ay si degdeg ah u ballaarin doonto xiriirka dhinacyada Beeraha, Caafimaadka, Tiknoolajiyadda, iyo Dhaqaalaha.
Damaca Somaliland: Xukuumadda Somaliland ayaa soo dhaweysay aqoonsiga, iyadoo sheegtay inay dooneyso inay ku biirto “Heshiisyada Abraham” (Abraham Accords).
3. Ujeedka Qarsoon: Weerarka Xuutiyiinta iyo “Beddelka Gaza”
Warbixinnada sirdoonka iyo kuwa warbaahinta Israa’iil (Haaretz) ayaa iftiimiyay sababta dhabta ah ee Israa’iil u daneynayso Somaliland:
Weerarka Xuutiyiinta (Yemen): Wargeyska Haaretz ee Israa’iil ayaa shaaciyay in dowladda Israa’iil ay daneyneyso inay dhulka Somaliland u isticmaasho weerarrada ka dhanka ah Xuutiyiinta Yemen, maadaama juquraafi ahaan ay aad isugu dhow yihiin. Tani waxay Somaliland ka dhigeysaa furin dagaal.
Cabsida Barakicinta (Gaza): Warbixin hore oo Associated Press (AP) ay daabacday bishii Maarso, haddana soo laba-kacleysay, ayaa sheegeysa in Mareykanka iyo Israa’iil ay horey ugala hadleen dalal Afrikaan ah (oo Somaliland ku jirto) qorshe lagu deegaameynayo Falastiiniyiinta Gaza. In kasta oo xilligaas la beeniyay, haddana aqoonsigan cusub wuxuu sii xoojiyay cabsida ah in Somaliland loo adeegsado “Dhul Beddel ah” (Resettlement Hub).
4. Mowqifka Mareykanka: Trump oo Hakad Geliyay
Madaxweynaha Mareykanka, Donald Trump, ayaa qaatay mowqif ka duwan kii Netanyahu, kaas oo qaboojiyay rajadii ahayd in Mareykanku si degdeg ah u raaco Israa’iil.
“Waan Darsaynaa”: Trump wuxuu caddeeyay inuusan si toos ah u qaadaneynin go’aanka Israa’iil hadda, balse uu “darsayo” soo jeedintaas. Tani waxay ka dhigan tahay in Aqalka Cad uusan weli siin Somaliland aqoonsi buuxa.
5. Isbaheysiga Diidmada: Jawaabta Caalamka iyo Gobolka
Tallaabada Israa’iil waxay dhalisay in la sameeyo Isbaheysi Afar-Geesood ah iyo diidmo caalami ah oo lagu difaacayo midnimada Soomaaliya.
A. Isbaheysiga Afarta Dal (Masar, Turkiga, Jabuuti, Soomaaliya)
Wasiirka Arrimaha Dibadda Masar, Badr Abdelatty, ayaa hoggaamiyay dhaqdhaqaaq degdeg ah, isagoo taleefanka kula hadlay dhiggiisa Soomaaliya, Turkiga, iyo Jabuuti.
Bayaanka Wadajirka ah: Afarta dal waxay si wadajir ah u caddeeyeen inay “diiddan yihiin tallaabo kasta oo hal dhinac ah oo lagu wiiqayo midnimada Soomaaliya”. Waxay ku tilmaameen aqoonsiga Israa’iil “khatar ku ah amniga caalamiga ah iyo mabaadi’da Qaramada Midoobay”.
B. Sacuudi Carabiya & Golaha Iskaashiga Khaliijka (GCC)
Sacuudiga: Riyadh waxay si adag u diiday aqoonsiga, iyadoo ku tilmaamtay “tallaabooyin gooni-goosad ah” oo lagu abuurayo maamullo is-bar-bar socda.
GCC: Xoghayaha Guud ee Khaliijka, Jassem Al-Budaiwi, ayaa cambaareeyay tallaabada, kuna tilmaamay “xad-gudub khatar ah oo ka dhan ah sharciga caalamiga ah”.
C. Jaamacadda Carabta
Xoghayaha Guud, Axmed Aboul Gheit, ayaa tallaabada Israa’iil ku sifeeyay mid “Daandaansi ah” iyo xad-gudub qaawan oo lagu sameeyay midnimada dhuleed ee dal Carbeed.
D. Midowga Afrika (AU)
Guddiga Midowga Afrika ayaa shaaciyay inay diidayaan tallaabo kasta oo Somaliland loogu aqoonsanayo dal madax-bannaan, iyagoo ka digay in tani ay abuurto “caado khatar ah” oo qaaradda oo dhan saameysa.
6. Falanqeyn iyo Gunaanad
Xaaladdan waxay abuurtay kala-qeybsanaan weyn iyo khatar milatari:
Somaliland oo Furin Noqotay: Qorshaha Israa’iil ee ah in Somaliland loo isticmaalo weerarrada Xuutiyiinta waxay dhulkaas ka dhigeysaa bartilmaameed milatari, taas oo khatar gelin karta amniga Geeska Afrika.
Go’doonka Gobolka: Somaliland waxay heshay aqoonsiga Israa’iil, laakiin waxay wajahaysaa cadaadis midaysan oo kaga imaanaya Masar, Turkiga, Sacuudiga, iyo Afrika. Isbaheysiga Masar iyo Turkiga ee arrintan waa mid culus.
Arrinta Falastiin: Xaqiijinta xiriirka (Safaaradaha) iyo cabsida laga qabo “Deegaameynta Gaza” ayaa arrinta ka dhigaysa mid diimeed iyo bini’aadanimo, taas oo kicin karta shucuurta shacabka Soomaaliyeed iyo kan Islaamka.
Nuxurka: Heshiiskan wuxuu Somaliland siiyay aqoonsi dhanka Tel Aviv ah, balse wuxuu geliyay “Badweynta Colaadda Bariga Dhexe” (Middle East Conflict), iyadoo hadda safka hore kaga jirta loolanka u dhexeeya Israa’iil iyo Isbaheysiga Carabta/Turkiga.
Xigasho: Warbaahinta Caalamka